Chiều nhạt nắng, vùng đất Vũng Chùa - Đảo Yến của miền cát trắng Quảng Bình thường ngày hoang sơ là thế nay chìm trong không khí tiếc thương. Hàng trăm nghìn người đã về đây, hoà cùng nhịp đập với triệu trái tim trên cả nước đang cố níu kéo những giây phút cuối cùng. Sóng biển rì rào nơi xa, tiếng chuông chùa vang lên trong lúc quân nhạc cử hành và các tăng ni, phật tử tụng kinh cầu siêu cho người quá cố.

Hôm nay là ngày thứ ba cả nước để tang ông, cũng là ngày nhiều cảm xúc nhất với hàng triệu trái tim Việt Nam. Ngày buồn thương thứ mười của người dân cả nước bắt đầu bằng lễ truy điệu tại Nhà tang lễ Quốc gia số 5 Trần Thánh Tông và nối dài theo bánh linh xa chở Đại tướng qua các con phố Hà Nội.

Cũng như bao người khác, linh cữu ông được rước về nhà lần cuối trước khi tiếp tục hành trình lên Nội Bài bay tới Quảng Bình an táng. Hai chuyên cơ mang mã hiệu đặc biệt VN1911 và VN103 cất cánh lúc 10h30, đánh dấu giây phút cuối cùng Hà Nội tiễn biệt Đại tướng sau 59 năm hân hoan đón ông sau chiến thắng Điện Biên chấn động địa cầu.

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước cùng gia quyến đón linh cữu Đại tướng lên linh xa trước khi rời sân bay Đồng Hới. (Ảnh: Nguyễn Hưng)

Nếu như người Hà Nội quỳ sụp tiễn ông bằng nước mắt và những tiếng gọi vọng theo như xát muối vào lòng thì người Quảng Bình đón ông bằng thứ tình cảm mãnh liệt của riêng mình. Sau lễ truy điệu buổi sáng hàng trăm nghìn người toả ra các cung đường nơi đoàn tang lễ đi qua, chọn cho mình vị trí có thể nhìn thấy rõ nhất người con của quê hương.

Chuyên cơ ATR72 đáp xuống sân bay Đồng Hới (Quảng Bình) lúc 11h50, nhưng gần một tiếng sau linh cữu Đại tướng cùng đoàn tang lễ mới có thể rời sân bay một phần bởi sự níu kéo của người dân ở cổng nhà ga. Chỉ có người Quảng Bình mới hiểu tại sao họ bỏ qua những quy định an ninh nghiêm ngặt để bằng mọi giá lao tới bên vị tướng mà mà họ kính trọng, tự hào.

13h45, đoàn xe tang mới tới cầu Lý Hòa, thuộc địa phận huyện Bố Trạch, cách Vũng Chùa - Đảo Yến chừng 40 km. Lịch trình di chuyển chậm hơn dự kiến bởi đoàn xe liên tục bị tắc nghẽn giữa hàng trăm nghìn người dân đổ xuống lòng đường. Những người không thể đến gần linh xa cũng nhanh chóng leo lên các ngọn cây ven đường với mong muốn nhìn người anh hùng của quê hương mình lần cuối. Trong khi đó, đoàn xe chở quan khách và thân nhân vẫn ách tại Đồng Hới. Ở khu vực này, phần lớn người ra đường tiễn Đại tướng đều mặc đồ đen. Các gia đình đều treo cờ Tổ quốc và buộc cờ rủ.

Linh cữu Đại tướng vừa được hộ tống ra khỏi TP Đồng Hới hướng về Vũng Chùa, người dân xúc động tiễn đưa. Ảnh: Nguyễn Đông

14h, hơn một tiếng sau khi rời sân bay Đồng Hới, linh cữu Đại tướng Võ Nguyên Giáp ngang qua cầu Sông Gianh nối hai huyện Bố Trạch - Quảng Trạch và cách Vũng Chùa - Đảo Yến gần 30 km. Hai bên bờ cầu, hơn 500.000 người dân chờ đón từ lâu, khi thấy di hài Đại tướng ai nấy chỉ chực nhoài người với theo.

Trong số họ có nhiều học sinh, cựu chiến binh, người già, em nhỏ, phụ nữ... mang theo di ảnh, hoa. Ông Lê Đức Thương, người dân xã Hòa Trạch, huyện Bố Trạch, cho biết ông đã nghỉ làm sáng nay để đến cầu sông Gianh đón Tướng Giáp. "Cầu sông Gianh có ý nghĩa lịch sử rất lớn trong hai cuộc kháng chiến của nước ta, nên tôi muốn đón Đại tướng ở nơi đây". Còn ông Nguyễn Văn Lâm thì cầu nguyện: "Tôi rất hồi hộp chờ đón ông Giáp, mong ông siêu thoát".

Người dân níu chân đoàn xe tang không muốn rời linh cữu Đại tướng trước khi ông vào nơi an táng. Ảnh: Lê Hoàng

15h10, đoàn hộ tống linh cữu Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã tới chân núi Mũi Rồng, chỉ còn cách nơi an táng chừng 2km. Tựa vào Núi Thọ, nơi an táng Đại tướng, Mũi Rồng thuộc địa phận Thọ Sơn, Quảng Đông, Quảng Trạch, Quảng Bình. Rất nhiều người dân đang đứng ở hai bên đường chờ đón và hô to "Đại tướng! Đại tướng!". Nhiều cụ già bật khóc và gọi tên người con của quê hương.

15h40, đội tiêu binh kính cẩn rước linh cữu Đại tướng khỏi xe pháo trong lúc quân nhạc bắt đầu cử hành, chuẩn bị tiến vào nơi an táng ở Vùng Chùa - Đảo Yến. Cả biển người đang im phăng phắc bỗng thổn thức, nhào tới bên linh cữu Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Xe tiêu binh gần như không nhích nổi vì lượng người đổ đến quá đông.

16h, lễ an táng bắt đầu đúng thời gian dự kiến. Trưởng ban Tổ chức Lễ tang - Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thay mặt hàng trăm nghìn người nơi đây nói lời tiễn biệt Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, các lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước cùng gia quyến và hàng trăm nghìn người dân ở bên Đại tướng trong những phút cuối cùng.

Nơi an táng Đại tướng tại Vũng Chùa - Đảo Yến (Quảng Bình)

16h5, ban tổ chức thông báo phần mộ đã được chuẩn bị xong. Lễ hạ huyệt bắt đầu trong lúc quân nhạc tiếp tục cử hành. Hơn 10 phút sau, linh cữu Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở sâu dưới lòng đất. Cách đó vài bước chân, bàn thờ cùng di ảnh cỡ lớn nghi ngút khói hương.

16h30, khi những nắm đất đầu tiên được lãnh đạo Đảng, Nhà nước cùng gia quyến thả xuống mộ, nhiều người bật khóc. Những người ở xa không có cơ hội tiến lại gần đã quỳ sụp xuống, bái vọng Đại tướng. Dọc lối mòn từ sát bờ biển đến triền núi, hương đã được ngườ dân thắp lên tự bao giờ. Tiếng chuông chùa đều đều vang lên, hòa với tiếng quân nhạc. Hòa trong biển người, các phật tử vẫn rì rầm cầu nguyện.

Phần mộ của Đại tướng được những người lính áo xanh vun đắp. Vòng hoa dần được chuyển tới. Các triền đất xung quanh nơi an táng cũng phủ kín hoa của người dân mang tới. Thấp thoáng trong bóng chiều nhạt nắng là những bông hoa cúc vàng rực trên tay người tới viếng. Họ cũng thay nhau giơ cao di ảnh Đại tướng, cùng nán lại tới giây phút cuối.

Đúng 17h, ngôi nhà mới của Đại tướng hoàn tất, các lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cùng gia quyến và hàng trăm nghìn người đang có mặt ở Vũng Chùa dành một phút mặc niệm tiễn biệt ông về cõi vĩnh hằng.

Vùng đất Vũng Chùa - Đảo Yến chiều nay dường như không thể phân biệt giữa biển người và biển nước mênh mông. Chính Đại tướng đã chọn nơi này để an nghỉ khi bước về bên kia thế giới, như một tâm nguyện kết nối hai miền Nam Bắc.

Đêm 12/10, nhóm "Trái tim vì cộng đồng" thắp nến tưởng niệm Đại tướng ở tượng đài Lênin, gần địa chỉ 30 Hoàng Diệu, Hà Nội.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp trút hơi thở cuối cùng vào hồi 18h9 ngày 4/10 tại Viện quân y 108, nơi ông được các chuyên gia y tế chăm sóc suốt 4 năm qua. Cùng với nỗi tiếc thương của người dân cả nước, độc giả VnExpress đã gửi hàng chục nghìn lời tưởng niệm, tiễn biệt ông sau mỗi bài báo, từng dòng tin. Có người nói cái chết của ông đã ươm mầm cho những điều tốt đẹp mới sinh sôi.

"Cả dân tộc đang nắm chặt tay nhau", Nhà sử học Dương Trung Quốc đã thốt lên như vậy khi hoà vào dòng người viếng tại nhà riêng Đại tướng. Suốt 10 ngày qua, người dân cả nước thức bên nhau. Góc phố Hoàng Diệu hầu như đêm nào cũng rực nến được thắp nên bởi những bạn trẻ sinh sau chiến tranh. Những em bé vẫn còn ẵm ngửa đã được bố mẹ đưa tới tưởng niệm Đại tướng với mong muốn lớn lên sẽ trở thành người có ích cho đất nước.

"Tôi cầu mong Bác phù hộ cho dân ta mãi giữ tình đoàn kết như những ngày qua. Hơn một tuần qua, dân ta đã thể hiện sự kính trọng với Bác, cả dân tộc xích lại gần nhau vì một nỗi đau chung. Cầu mong rằng 49 ngày, 100 ngày vẫn có những người dân đến đây tưởng nhớ Người", cô gái trẻ tên Nguyên chia sẻ với VnExpress trong đêm cuối cùng Đại tướng ở thủ đô.